Polskie górnictwo podziemne charakteryzuje się istnieniem
trudnych warunków geologiczno-górniczych oraz występowaniem praktycznie
wszystkich zagrożeń naturalnych znanych w górnictwie światowym,
a w szczególności tych, których przejawy lub zaistnienie zawierają
cechy katastrofogenne. W pracy górników jednym z kluczowych elementów
zapewniających bezpieczeństwo jest stosowanie odpowiedniego oświetlenia -
zarówno stacjonarnego, jak też przenośnego.
Stosowanie oświetlenia w celu uwidocznienia miejsc i obiektów
decyduje nie tylko o tym, jak widzimy otoczenie, ale też jak się w nim
czujemy. Aby oświetlenie spełniało swoją rolę, niezbędne jest zastosowanie
odpowiednich opraw, które powinny również sprostać wymogom stawianym przez
środowisko kopalniane.
Wymogi względem urządzeń elektrycznych
Podziemne warunki pracy narzucają wszystkim urządzeniom elektrycznym
specjalne potrzeby związane przede wszystkim z konstrukcją, lecz także
z bezpieczeństwem użytkowania. Problem tym mocniej dotyczy oświetlenia,
ponieważ jest ono podstawą funkcjonowania nie tylko maszyn i załogi, ale
również obiektu jako całości.
Normy precyzujące wymagania techniczne dotyczące oświetlenia podstawowego to
przede wszystkim:
- PN-EN 124646-1:2004 - oświetlenie miejsc pracy,
- PN-71/E-02034 - oświetlenie elektryczne,
- PN-84/E-02035 - urządzenia elektroenergetyczne i ich oświetlenie,
- PN-84/E-02033 - oświetlenie wnętrz światłem elektrycznym.
Podobny zestaw norm dotyczy też oświetlenia awaryjnego. Podstawową sprawą
w przypadku opraw oświetleniowych stosowanych pod ziemią jest posiadanie
przez nie certyfikatu ATEX odnoszącego się do kategorii I tzw. grupy
metanowej. Dopuszczenie to zapewnia bardzo wysoki poziom bezpieczeństwa
i pozwala na pracę ciągłą wszędzie tam, gdzie atmosfera wybuchowa występuje
stale.
Oświetlenie przenośne
Najpowszechniej stosowanymi oprawami oświetleniowymi przez załogę kopalni są
lampki na kask bądź inny rodzaj oświetlenia roboczego, które z racji swojej
mobilności i wygody w użytkowaniu są bardzo popularne. Lekkie,
przenośne i łatwe w obsłudze (możliwość doładowania poza strefą Ex)
świetnie spisują się w służbach utrzymania ruchu, serwisowych i jako
wyposażenie indywidualne. Jedną z praktyk jest stosowanie akumulatorów
wspólnie z lampkami, co wydłuża czas pracy, ale jest nieco kłopotliwe;
druga z kolei preferuje stosowanie bezprzewodowych lampek LED, które na
baterii mogą pracować 6-8 godzin.
Oświetlenie stacjonarne
Jeśli chodzi o oświetlenie stacjonarne przeznaczone do grupy I to
wymagania stawiane konstrukcjom opraw praktycznie eliminują tworzywa sztuczne.
Co prawda zapowiada się zmiana dopuszczająca tego rodzaju materiały, lecz wciąż
najbardziej powszechne wykonania to korpusy ze stali nierdzewnej lub odlewy
żeliwne, a klosze - szkło borokrzemowe, które charakteryzuje się wyższą
wytrzymałością mechaniczną i termiczną niż typowe kwarcowe. Taka budowa
umożliwia pracę w najtrudniejszych warunkach oraz odporność na uszkodzenia
wynikłe z normalnej pracy górników.
Wykorzystanie oświetlenia LED
Górnictwo to obszar, gdzie z powodzeniem stosować można nowoczesne
źródła światła. O ile w przypadku oświetlenia przenośnego nowoczesne
diody LED nikogo nie dziwią i rzeczywiście znajdują szerokie praktyczne
zastosowanie, to oprawy montowane na stałe często nadal jeszcze korzystają ze
źródeł "tradycyjnych" jak metalohalogenkowe, wyładowcze, halogenowe czy wręcz
lampy sodowe. Wiąże się to głównie z ciągle jeszcze wysoką ceną inwestycji
początkowej jaką jest zastąpienie oświetlenia nie-LED oświetleniem diodowym,
a także pewnymi ograniczeniami związanymi z siecią zasilającą (źródła
LED są bardzo wrażliwe na "zanieczyszczenia" w sieci EE) oraz mocą
(trudności z doborem zamienników dużej mocy).
